Wie wel eens meer dan een foto met aandacht maakt, is hem vaak al eens tegengekomen: het histogram. De meeste camera’s hebben wel een histogramweergave en de meeste mensen razen daar wel overheen, “want daar snap ik toch niks van”. Dat kan wel kloppen, want een histogram moet je wel leren lezen.
Histogram is een grafiek
Wat is dat dan, een histogram? Een histogram is niet meer dan een grafische weergave van de belichting, meestal in de vorm van een heuvel, waarbij uiterst zwart helemaal links staat en uiterst wit helemaal rechts. De ‘ideale’ heuvel in het histogram is dus aflopend aan de linker- én rechterkant. Op de horizontale as staan dan de kleurtonen van diepzwart (links), oplopend naar helwit (rechts). Op de verticale as staat aangegeven hoeveel pixels met een kleurtoon kunnen voorkomen. Veel licht: heuvel staat meer naar rechts. Veel donker: heuvel staat meer naar links. Evenveel licht en donker: heuvel staat min of meer in het midden.
Het is een kolommendiagram die aangeeft welk licht in welke mate in een foto voorkomt. Het helpt de fotograaf de kwaliteit van de foto te beoordelen. Want op het gezicht kan een foto er mooi uitzien, maar je ziet niet goed of de lichte delen misschien overbelicht zijn en dus details overstralen, of dat details in de zwarte delen onderbelicht en onzichtbaar blijven.
Zolang de heuvel niet naar links of rechts uitloopt is er niets aan de hand. Als de heuvel echter naar links uitloopt is de foto te donker (onderbelicht) en vallen er details weg. Als de heuvel naar rechts uitloopt is de foto te licht (overbelicht) en vallen er daar details weg. Feitelijk verlies je dan data die je nooit meer terug kan halen. Zo simpel is dat. Het histogram is gewoon een emmer die ergens overloopt als ie te vol is, en dus moet je die niet te veel vullen.
Het histogram kan je als een totaal bekijken. Dan heb je een enkele weergave. Je kan er ook voor kiezen om het histogram gesplitst naar de kleuren rood, groen en blauw weer te geven, als je dat wilt.
Voorbeeld
Laat ik eens een foto als voorbeeld erbij halen. Dit is een nachtfoto van verlichte kunsttulpen. Veel zwart wegens de nacht en hier en daar wat licht. Oh ja, ik weet het, dit voorbeeld is een 8-bit bewerking, je hoeft het niet te melden. Deze versie is geopend in Photoshop, maar komt nog uit de tijd dat ik Photoshop Elements gebruikte. Ik ben wel tevreden over dit werk, dus ik laat het maar zo. Okee?
Het histogram ziet er dan zo uit. Als je op de afbeelding klikt, zal die vergroten. Je ziet in de bovenste histogram (dat is het “totaal” van alle kleuren) dat de informatie vooral aan de linkerkant staat. Dat klopt, want vanwege de nacht zit er heel veel zwart in de afbeelding. Tegelijk is er een kleiner piekje aan de rechterkant te zien, dat zijn de lichtere delen in de echte foto: er is een licht standbeeldje midden achteraan en sommige kunsttulpen zijn ook tamelijk wit. Verder is er kleur in de afbeelding, en die komen weer terug in de drie kleurhistogrammen daaronder. Zowel rood, groen en blauw, zijn nagenoeg identiek in hun weergave: in de foto zie je die kleuren ook evenveel terugkomen.
Een adagium is dat een histogram ideaal is als de belichting netjes tussen uiterst links en uiterst rechts positioneert. Dat kan je zien als een berg die tussen links en rechts opdoemt. Heb je dat, dan is een foto goed belicht. Maar het is geen vaststaande regel. In deze foto had ik nu eenmaal veel zwart wegens de nacht. Dan is het logisch dat de pieken helemaal links staan. Zou ik in Photoshop alles gaan oplichten, om het histogram “kloppend” te krijgen, dan is de nacht weg en de sfeer van de foto verpest. In de praktijk kan je een foto slopen en verpesten als je het histogram leidend maakt.
Er zijn dus ook geen foute histogrammen!
Het gaat er dus vooral wat je in de foto wilde uitdrukken, en soit, als er veel zwart in zit, zit er veel zwart in en komt dat terug in het histogram. Staar je dus niet blind op het histogram, maar staar je blind op de foto. De foto is leidend en als je die goed vindt, nou dat is ie goed. Het histogram is er alleen voor om de opbouw van de foto te geven, en dat de foto vaak nog beter kan worden gemaakt.
En dan?
Het handige van een histogram is, dat je op basis van die grafiek al kan bepalen of er ‘iets’ met de foto te doen is. Heb je de belichtingscompensatie op 0 staan en de cameravoorkeuze op Av (A voor Nikon) of Tv (S = voor Nikon) zal de camera altijd naar de 18% grijsniveau zoeken (de mate waarin grijs in het beeld voorkomt) en de foto goed belichten. De heuvel zal dan ook ergens in de grafiek terugkomen.
Sneeuw
Als voorbeeld een tweede foto, in een onbewerkte vorm en een bewerkte vorm. Ik zocht speciaal naar een foto met wat meer licht erin. Het zijn twee schermafbeeldingen om zo het histogram mee te krijgen. In de onbewerkte afbeelding zie je wat sneeuw liggen op een wat donkerder afgetekende balkonreling. Je moet het ook maar weten trouwens, want het is niet echt duidelijk. In het histogram zijn ook twee pieken te zien: links en dat zijn dan de donkere delen, en helemaal rechts en dat is dan het winterse wit. Verder zit er geen kraak of smaak aan. De schuiven staan in het midden; ik heb er nog niet met mijn vingers aangezeten.
Blijkbaar vond ik op dat moment van schieten (11 februari 2017) dat de foto in elk geval goed genoeg was om te bewaren om er later iets mee te doen. Hiernaast staat dus een onbewerkte versie, en hieronder een versie na een korte bewerking uit Raw. Je ziet nu beter wat het is: het contrast met de achtergrond is beter, maar ook: het histogram is anders. De onbewerkte versie heeft in het histogram twee pieken, deze versie heeft nu rood, groen en blauw gesplitst.
Dat kan wel kloppen, want de cameraversie is grijswit, maar ik wilde meer een kille sfeer aanbrengen en maakte de foto meer blauw van de kou. Ik trok de kleuren dus uit elkaar en dat is te zien in het histogram.
Je ziet ook dat de schuiven anders staan. Ga je met de schuiven spelen, dan zie je ook in real-time de foto veranderen en het histogram verschuiven.
En dat is het histogram. Een grafische weergave van de kenmerken van een foto, en waar deze mogelijk mankementen vertoont. Je kan heel makkelijk zonder een histogram werken, maar het is wel een heel makkelijke tool om te zien hoe de belichting is en waar deze verbeterd kan worden.
Eindresultaat
Uiteindelijk ben ik wat verder gegaan met de bovenstaande sneeuwfoto en daar is dit uitgekomen. Had ik even zin in. Wél even een verschil met de oorspronkelijke cameraversie. En vergelijk dan ook even dit histogram met dat van de oorspronkelijke foto. In plaats van twee pieken aan de uiteinden, zijn het er nu vier geworden. Het rood zit verborgen in de balkonreling.
Tenslotte heb ik de foto bijgesneden om de horizon niet pal in het midden te laten vallen en bereikte ik deze versie die nu online staat (zonder de credit natuurlijk). En deze mag blijven!
Wil je meer weten?
Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍
TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.
