Wat is de regel van derden?

De maan en een onweerscomplex. Klik voor groot.

Je zal vast wel eens van de regel van derden gehoord hebben. De regel van derden is een compositieregel die al eeuwen lang wordt toegepast om het onderwerp in een beeld meer te benadrukken en het beeld mooier te maken. Het wordt ook wel de gulden regel genoemd, maar die benaming vind ik wat vager en normatief, en als je heel precies meet ook iets anders: de lijnen liggen in de gulden regel iets anders. Regel van derden zegt gewoon dat je je onderwerpen beter op eenderde van de rand moet zetten.

Let er maar eens op. In schilderijen, tekeningen, foto’s, ook op televisie zie je de regel steeds weer terugkomen. Bewust of onbewust… blijkbaar is de regel van derden nodig om een beeld aantrekkelijker te maken. Je ziet zelden een afbeelding waarin het onderwerp pal in het midden staat, of waarin de horizon in het midden geplaatst is.

En ik weet zeker dat jij tijdens het foto’s maken daar ook, misschien zelfs wel onbewust, met de regel van derden rekening houdt. Het oog wil tenslotte ook wat.

Wat is dan de regel van derden?

Heel eenvoudig.
De regel van derden is een compositieregel die de afbeelding in negen gelijke vakken verdeelt met twee evenwijdige horizontale lijnen en twee evenwijdige verticale lijnen. Plaats je het onderwerp van de afbeelding vervolgens op of vlak in de buurt van een snijpunt, dan wint de afbeelding als geheel aan kracht. De kijker vindt de afbeelding dan vaak mooier.

Voorbeeld

Als voorbeeld toon ik bovenstaande afbeelding, die ik samenstelde uit twee foto’s. Een foto kwam uit een serie uit juli 2017 van een onweerscomplex dat boven Nieuwegein hing, en de maan kwam uit een serie uit april 2018. Beide foto’s lagen hier ongebruikt en ik was een beetje met ze aan het spelen om daar iets spannends van te maken. Ik had er verder geen vooropgezet plan mee. Sterker nog: het doel was om mij meer bekend te maken met lagen en laagbedekkingen in Photoshop, en het streven was om de maan geloofwaardig achter de wolken te plaatsen. Een maan voor de wolken kan natuurlijk niet, en met de juiste laagbedekking kan je de wolken van de ene foto voor de maan van de andere foto plaatsen. Nee, ik weet ook niet hoe dat technisch werkt, maar het kan. De exacte handelingen en workflow laat ik ook even voor wat ze zijn, en bovenstaand werk kwam er uit.

Als ik nu de regel van derden zichtbaar over de afbeelding leg, dan zie je dat ik in het proces de maan ongeveer op het linker snijpunt heb gelegd. Dat deed ik niet echt bewust, hoewel het wel door mijn gedachten speelde, maar ik legde de maan daar neer toen ik vond dat dat wel mooi stond. Het onderwerp staat mooi linksboven, er zijn wat wolken links en rechts… het klopt gewoon.

Stel je nu eens voor dat ik de maan een stukje had opgeschoven, zo meer naar de rand, omdat ik die wolken links van de maan maar overbodig vond. Die wolken sneed ik dan weg. Weg ermee. Dan kreeg je dit beeld. Ik hoop dat je het met mij eens bent dat dit er niet uitziet. De balans is weg. Blijkbaar zijn de wolken ineens het onderwerp. En de maan komt daar een beetje per vergissing om de rand heen piepen, waardoor het beeld door het gewicht (voor mijn gevoel) naar linksonder gaat kantelen. Je ziet ook dat de maan niet op het snijpunt valt. En dan “klopt” het beeld niet. Wat doet die maan daar?

Nu zie je nog die snijpunten die ik er voor het gemak heb bijgeplaatst. Maar ook zonder snijpunten blijf je voelen dat er iets aan de hand is. Het “klopt” niet. Het beeld kiept.

Hoewel de regel van derden hier niet precies gevolgd is, werkt de foto toch voor mij. Klik voor groot!

En dat is in essentie de regel van derden: Plaats het onderwerp op de snijpunten van de lijnen en dan ben je al een heel eind. Maar niet alleen dat. De horizon kan je het beste uitlijnen op ongeveer eenderde van de bovenrand als je de voorgrond wilt benadrukken, of juist weer op ongeveer eenderde van de onderrand als je de lucht mooi vindt en die wilt benadrukken. Plaats de horizon liefst niet in het midden, want dat versaait de foto.

De regel van derden is een hulpmiddel om je foto beter uit te lijnen en sterker te maken. Maar voel je zeker niet gedwongen om daar koste wat kost aan te voldoen.. als de foto werkt, dan is het goed.

Wil je meer weten?

Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍

TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.