iso 400, 1/125, f/22, 50 mm
Je hebt ze vast wel eens gezien: die lichtcirkels en strepen in je foto. Of misschien zie je die wel eens als je naar een film zit te kijken en dan ineens heb je ze: die bollen, strepen, en lichtcirkels zodat je meteen weet dat je alleen maar naar een film zit te kijken, en dat die lichteffecten in de camera zijn ontstaan. Dat is nou zichtbare lensflare. Het is er niet, maar je ziet het wel. Zoiets als je de Enterprise van Star Trek aan een touwtje door het beeld zien bungelen.
Lensflare kan ontstaan als je tegen een lichtbron in fotografeert. Ik schrijf bewust lichtbron want dat hoeft niet per se de zon te zijn. Dat kan ook een straatlantaarn zijn. Of zelfs een kaars. Zolang de lichtbron maar van voren komt. Het licht van die lichtbron gaat dan in het objectief via de lenselementen rondstuiteren en uiteenvallen, voordat het op de sensor of film komt. Dat is dan ander licht dan toen dit aan de voorkant het objectief binnenkwam. Als je naar de eerste foto kijkt zie je wat ik bedoel.
Objectieven
En misschien las je er in de eerste alinea overheen, maar ik heb het in deze blog over zichtbare lensflare. Je hebt namelijk altijd wel te maken met lensflare. Licht stuitert altijd wel een beetje rond in het objectief en laat wat sporen na, zoals een klein beetje verminderd contrast. In deze blog schrijf ik vooral over duidelijke lensflare die zichtbare sporen achterlaat.
En waarschijnlijk is het volgende ook geen verrassing, maar lensflare komt vaker voor bij de goedkopere objectieven. Joh, echt? De duurdere zijn beter voorzien van speciale coatings op het glaswerk om lensflare tegen te gaan en te onderdrukken.
Lens versus objectief
Even voor de duidelijkheid: er is een groot verschil tussen een lens en een objectief. Een lens is een deel van het objectief waar doorheen licht valt en gebogen wordt naar een bepaald punt. Een objectief is een samenstel van een of meer lenzen in een holle buis die met elkaar samenwerken. Een prime-objectief (objectief met een brandpunt) heeft doorgaans een lens in zich. Een zoom-objectief heeft meerdere samenwerkende lenzen in de buis.
Als mensen ‘lens’ zeggen (“wat een mooie lens!”) bedoelen ze doorgaans het objectief!
Is dat erg, die lensflare?
Veel fotografen gruwen ervan. Het doet afbreuk aan de foto die ze voor ogen hadden. Lensflare is een technische bijkomstigheid waar ze niet om vragen en waaraan ze geen behoefte hebben. Dat kan. Daar heb ik tot op zekere hoogte wel begrip voor. Maar lensflare kan ook een toegevoegde waarde hebben. Je kan het inzetten om een bepaald gevoel te creëren of een beeld te versterken. In extreme gevallen krijg je ook een waas over het beeld. Het contrast is dan veel minder en er ontstaat een zwoele dromerige, zelfs romantische sfeer. In de foto hierboven vond ik de lensflare van de vroege lentezon zoveel toevoegen aan het beeld van het nieuwe seizoen, dat ik dit juist wilde hebben.
Kebengggg! Het is lente! De zon schijnt weer, en fel, en dat zullen we weten ook!
Soms is het mooi en nuttig. En soms is het niet mooi en heel hinderlijk.
Lensflare kan je foto maken of breken.
Hoe voorkom je het?
iso 400, 1/640, f/7.1, 122 mm
Kan je lensflare voorkomen? Ja natuurlijk, gewoon niet tegen het licht in fotograferen. Maar dat antwoord is te makkelijk. Maar soms kan je niet anders en dan kan je lensflare wel proberen te verminderen.
- De meeste fotografen nemen een iets andere positie in zodat de lichtbron niet knal, beng in beeld is.
- Gebruik een zonnekap. Zo’n kap klik je aan het objectief en die houdt dan het meeste rechtstreekse licht tegen. Het is immers een zonnekap. Als je die niet hebt kun je nog altijd je hand zo boven het objectief houden dat die de directe zon tegenhoudt. Een zonnekap werkt natuurlijk niet als de lichtbron recht, of bijna recht, van voren komt. Dan werkt alleen een lensdop nog. Maar dan is fotograferen ook heel moeilijk.
- Een andere manier is door het diafragma te verkleinen. Daarmee komt licht door een kleinere opening naar binnen en gaat “binnenin” minder stuiteren.
- Haal eventuele filters van je objectief als je die niet nodig hebt.
- Misschien een open deur: hou ook je objectief schoon. Vuil op de lens verstrooit het licht meer, zodat het effect groter wordt. Poets het glaswerk met een microvezeldoekje. Zo’n doekje is speciaal gemaakt om kwetsbaar glas te beschermen. Met een ander doekje zou vuil krassen op de coating kunnen trekken.
Nou, en dan is er nog een vorm van lensflare die niet eens door het objectief wordt gemaakt, maar meer door de sensor. De sensor kan het opvallende licht gaan verspreiden tot groepen regenboogjes. Die zie je dan terug op de foto. De ellende is dat deze vorm van lensflare (verkeerde naam dus eigenlijk) niet zichtbaar is in de zoeker en pas opduikt nadat de foto uit de camera is gekomen, of na ontwikkeling van het RAW bestand. Dat maakt het moeilijker om dat effect voor te zijn. Ik heb dát effect nog niet gezien.
Keuze
Lensflare is een keuze die je kan maken. En die keuze komt vaker voor dan je zou denken. Zo vaak zelfs dat een beeldbewerkingsprogramma als Photoshop lensflare zelfs kunstmatig kan aanbrengen. Kijk maar naar deze foto van een paddenstoel. Die had oorspronkelijk geen lensflare en ik voegde die toe.
Beetje onzinnig in deze situatie, maar de strekking is dat het gebruik van lensflare populair genoeg is om het achteraf toe te kunnen voegen. In de narcissenfoto hierboven was de flare al aanwezig.
Maar bedenk vooraf goed wat je wilt. Het is namelijk heel makkelijk om het effect achteraf nog klikkerdeklik toe te voegen. Omgekeerd is het wat moeilijker om lensflare achteraf te verwijderen, zeker als de foto gedetailleerd is. Dan ben je best een tijd bezig, en je weet niet eens zeker of dat wel lukt.
Persoonlijk vind ik lensflare wel mooi. Soms. Niet altijd. Heeft wel wat. Dat is al een verschuiving. Jaren geleden dacht ik heel technisch en moest ik niets van lensflare hebben. Nu denk ik dat het toegevoegde waarde kan hebben. Want een beeld en gevoel ontstaat niet op de sensor, film of papier, maar in het hoofd van de kijker. En dan kan lensflare nuttig zijn.
Wil je meer weten?
Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍
TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.
