Een simpele manier om meer uit je foto’s te halen is een polarisatiefilter. Zo’n filter is niet verplicht – je objectief doet het zonder ook prima – maar je foto’s kunnen er mee verrijkt worden. Kunnen ja, want een polarisatiefilter werkt alleen onder bepaalde omstandigheden en er kunnen in het gebruik ongewenste effecten meekomen. Ik heb zo’n ding en onlangs schroefde ik hem er weer eens op. Daar kom ik straks op terug.
Maar eerst: ik ben geen natuurkundige. Ik ben vooral een ervaringsdeskundige in het gebruik van zo’n filter en ik snap in grote lijnen wel hoe zo’n filter werkt, net zoals ik van veel dingen wel snap hoe het werkt, zonder een doctoraal daarin te hebben behaald. Maar vraag mij niet om het hoe en waarom te berekenen, want dan sta je ook met lege handen. Dus okee: ik ben geen natuurkundige, verwacht dus vooral Jip en Janneke taal.
Wat doet een polarisatiefilter?
Met een polarisatiefilter is het mogelijk om schitteringen en reflecties van licht te verminderen of te verwijderen, door licht te polariseren in een bepaalde richting.
Gewoon daglicht is namelijk in de meeste richtingen ongepolariseerd. Dat zien we doorgaans niet. Voor ons is licht gewoon licht waarmee we kunnen zien. Dat licht komt van alle kanten op ons af, en stuitert om ons heen. Het best zichtbare voorbeeld van gepolariseerd licht is de blauwe hemel. Die is van zichzelf helemaal niet blauw, maar door de polarisatie van het licht ervaren wij die als blauw. Een ander voorbeeld zijn polariserende zonnebrillen. Pak er eens een en hou die tegen de blauwe hemel met de zon links of rechts van je. Draai dan de zonnebril eens om zijn as. Waarschijnlijk zie je de blauwe lucht veranderen naar donkerblauw of zelf zwart. Dat is nou polarisatie: alleen licht dat “in de juiste richting golft” wordt doorgelaten door het filter in de bril. De rest wordt tegengehouden. De hemel wordt dan donkerder, de wolken blijven echter wit dus die komen sterker naar voren. Het is wel een een voorwaarde dat de zon haaks op de kijkrichting staat, anders werkt het niet.
Met die kennis begaf ik mij laatst naar de hei bij Hilversum. Ik ging niet speciaal voor de hei erheen – ik had een andere afspraak in Hilversum – maar ik wist dat daar een hei is en wilde wat mooie lenterige natuur- en wolkenfoto’s maken.
Na een paar foto’s met vale pluiswolken besloot ik een polarisatiefilter op mijn objectief te schroeven om die wolken wat meer naar voren te halen. Het was warm, de hemel was mooi, en de zon stond rechts van mij op zijn lentes te stralen. Vergelijk eens de foto’s zonder en met een polarisatiefilter. Deze foto’s zijn nagenoeg onbewerkt. Afgezien van wat wegpoetsen van sensorvlekjes zijn ze verder rechtstreeks vanuit de Raw naar een jpg omgezet. Als ik die foto’s nog eens in Photoshop ging pimpen, dan werd het zichtbare effect van een polarisatiefilter onbetrouwbaar. In Photoshop kan ik er immers alles van maken.
Dit hier (de eerste foto) was de lucht boven de hei zoals onze ogen die zien. Het was wel wat ik wilde hebben, hoewel ik de dekking nog wat veel vond. Het was half bewolkt. Verder vond ik de bewolking mat en pluizig, het blauw kwam niet sterk naar voren. Het was gewoon een saai muizig beeld. Ik besloot mijn polarisatiefilter te gebruiken om te zien wat ik dán zou krijgen. Dat leverde uiteindelijk deze tweede foto op.
Afgezien dat de wolken wat braken en meer blauw tevoorschijn kwam, zie je ook dat deze wolken nu wat meer afsteken tegen de blauwe achtergrond. Het blauw is wat dieper geworden, de wolken wat scherper en het beeld is wat spannender geworden. Niet qua inhoud (wolkjes) wel qua beleving, vind ik.
Dat is eigenlijk het simpele gebruik van een polarisatiefilter. Je brengt details mee naar voren. Kleuren worden wat dieper. Het beeld wordt wat krachtiger.
Maarrrr…
Tegelijk zag ik ook op sommige foto’s wat ongewenste effecten meekomen. Als je namelijk een filter gebruikt waarvan de functie afhankelijk is van de kijkrichting ten opzichte van de zon, dan kan het gebeuren dat in de foto de voorwaarden zo wijzigen dat het effect binnen de foto verdwijnt. Kijk maar eens naar dit onbewerkte voorbeeld.
Het is misschien niet zo duidelijk te zien, maar links op de foto is een kleurverloop zichtbaar. Blijkbaar werkte het filter wel links van het midden, maar was de plaats van de zon voor de rechterkant blijkbaar niet geschikt genoeg om het filtereffect echt zichtbaar te maken. Dan krijg je een kleurverloop van donker naar licht binnen een foto. Dat is een ongewenst effect.
Een polarisatiefilter is dus zeker niet een fixer-upper voor elke foto. Een ander effect van een polarisatiefilter is bijvoorbeeld dat het invallende licht door de filtering gehalveerd wordt zodat je een of twee stops moet compenseren. En dat betekent dat je de ISO moet verhogen, dus meer kans op ruis, of het diafragma meer open moet zetten waardoor de scherptediepte geringer wordt, of de sluitertijd moet vergroten, dat kan weer kan leiden tot bewegingsonscherpte. Ja ja, die belichtingsdriehoek hé? Je moet er echt bij nadenken.
Verder werkt een polarisatiefilter niet met gereflecteerd licht vanaf metaal en ook niet als het zwaar bewolkt is. Dat laatste heeft voor mij tot gevolg dat mijn filter in de wintermaanden opgeborgen is. Te weinig licht en doorgaans zwaar bewolkt.
Advies
Als je zo’n filter hebt, schroef hem eens op je objectief en speel er mee. En als je er geen hebt, haal je er een. Polarisatie is namelijk een filtereffect dat niet in de nabewerking kan worden toegepast. Weghalen van schittering en reflectie in de nabewerking levert namelijk niets op, want de onderliggende beeldinformatie die je realtime ziet, is dan niet aanwezig in de foto. Gewoon halen dat filter. Een polarisatiefilter komt uiteindelijk altijd van pas. Fijne aanvulling voor je toolkit. Je wordt er blij van.
Wil je meer weten?
Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍
TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.
