Wat is de belichtingscompensatie?

Een wandelend stel laat de hondjes uit in de sneeuw
Een wandelend stel laat de hondjes uit in de sneeuw
Exif: iso 250, 1/125, f/7.1, 105 mm, +1

Is het je ooit wel eens opgevallen dat in de wintersportbrochures de sneeuw in de foto’s altijd zo smetteloos wit en fel is? De hemel is altijd felblauw en de zuiverheid van de Alpenlucht komt werkelijk uit de pagina’s omhoog stijgen. Het is een winterparadijs in de bergen en ja, hadden wij dat ook maar. Als je echter zelf zulke foto’s wilt maken, stoot je je neus. Je klikt en klikt in de meest prachtige omgevingen, de sneeuw om je heen is mooi wit en onbezoedeld, maar op de foto komt de sneeuw er doorgaans grijs en grauw uit alsof het er al minstens een maand gelegen heeft. Vreselijk.

Belichtingscompensatie

Waarom is dat toch? Waarom zijn foto’s in de brochures altijd zo flitsend en verlokkend en de foto’s die wij maken zo troosteloos?

Een foto van het instellingscherm van de Canon 5D Mark 2 met de belichtingscompensatie in groen aangegeven.

Dat heeft alles te maken met belichtingscompensatie. Hier zie je het display van de Canon 5D Mark 2, waarin ik de instelling even heb groen gemaakt. Op displays van andere merken ziet het er anders uit, maar daar is de instelling ook gewoon op te vinden. Normaal staat de belichtingscompensatie op neutraal (0 dus) en dat is de fabrieksinstelling. Je ziet ook dat ik hier de instelling 1/3 stop lager heb gezet. Ik vind namelijk dat de foto vaak te fel wordt genomen en ik prefereer iets minder kermis. De foto wordt dan wat zachter, vind ik.

18% grijsniveau

Een camera is gewoon een dom ding. Het apparaat is ingesteld om een 18% grijsniveau te bereiken. Ja, grijsniveau, want een camera ziet echt geen kleur.

Die ziet alleen grijstinten en kleur wordt er in de camera bij berekend. Maar in werkelijkheid is de camera kleurenblind en rekent in grijstinten. En de norm is 18% grijsniveau. Is er dus weinig licht, hup dan moet er meer licht bij. Is er teveel licht, dan probeert hij het invallend licht te beperken. Dat werkt in de meeste gevallen wel.

Die 18% heet ook wel middengrijs. Een grijswaarde waar veel belichtingsmeters op worden gecalibreerd. Dat klinkt misschien nogal abstract, maar met 18% grijsniveau wordt een foto over het algemeen goed belicht. Nog steeds abstract?

Als je een wit vel fotografeert dat 100% reflecteert, krijg je een puur wit vel op de foto. Ga je een stop lager (= de helft van het licht) heb je 50% grijs. Dan wordt het vel dus grijs. Weer een stop lager is 25% (grijzer), nog een stop lager 12,5% (nog grijzer). Dat is meer (3 stops) dan de vastgestelde norm van 18%. Hieruit volgt dat er ongeveer een ruimte van 2,5 stop is om een foto te corrigeren en alsnog goed te belichten.

Sneeuw

Maar ja, een sneeuwomgeving is geen standaardsituatie. Sneeuw is nu eenmaal wit en, zeker als de zon schijnt, reflecteert het nu eenmaal heel veel licht. Niet een klein beetje, maar echt heel veel. De camera ziet eigenlijk een zee van licht dat overal vandaan komt. Het is een puist licht dat binnenvalt en de camera wil dat beperken. Alles voor dat 18% grijsniveau. Resultaat: grijze, vieze en gore sneeuw. Weg is de Alpenlucht en de foto is vreselijk.

Belichtingscompensatie

Witte sneeuw op struiken. Als de belichtingscompensatie op 0 zou staan, zou de sneeuw grijs en grauw worden. Door een stop meer te belichten is de sneeuw nu wit, zoals het hoort. Klik op de foto voor een vergroting

Dus wat kan je doen tegen het 18% grijsniveaustreven van de camera? In het display zit dus die optie belichtingscompensatie. In het display van de Canon 5D Mark 2 kan je die meter direct vinden op de tweede regel, recht onder de diafragma-aanduiding. In de foto hierboven heb ik die optie in groen aangegeven. Voor andere camera’s zal vast een soortgelijke aanduiding aanwezig zijn. Zoek het eens op en speel er eens mee. De belichtingscompensatie zal waarschijnlijk op 0 (nul dus) staan. De camera past de lichtinval standaard niet aan.

Maar als je de instelling wijzigt naar zeg +1, dus een stop hoger, dan laat de camera standaard twee maal zo veel licht toe. Het is per slot een stop hoger. En dát doen ze dus in de wintersportfotografie. Ze geven de camera een duw en vertellen hem dat hij nu twee keer zoveel licht moet toelaten dan hij normaal doet. Het gevolg is daardoor dat sneeuw ineens niet meer grijs en grauw is, maar wit, fris en sprankelend! Sneeuw is ineens maagdelijk wit, de hemel knalt felblauw en de frisheid van de bergen springt je tegemoet.

Dat is het kunstje! Feitelijk ben je aan het overbelichten, maar het dynamisch bereik van de camera kan die overbelichting wel aan.

Daarom publiceer ik deze blog nu al. Want straks wordt het koud en kan het gaan sneeuwen. En dan ga ik in elk geval het veld in om mooie winterplaten te maken, met mooie witte sneeuw en winterhemels. Door even te spelen met de belichtingscompensatie.

Wil je meer weten?

Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍

TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.