Wat is eigenlijk dat stelknopje vlak naast de zoeker? Nou, dat is een stelwieltje om het beeld in de zoeker scherp te stellen. Geen een oog is hetzelfde, en wat voor de een scherp is in de zoeker, kan voor de ander een onscherp beeld geven. Dat heeft te maken met dioptrie en met die effecten kun je mee te maken krijgen.
Voorbeeld
Afgelopen weekend was het mooi weer. Het was warm voor eind september, de zon scheen en we besloten naar buiten te gaan om nog wat leuke foto’s te maken. We besluiten naar Natuurpark Bloeyendael in Utrecht te gaan. Park Bloeyendael is een park niet ver van De Uithof. Het ligt meer precies bij het Provinciehuis van Utrecht. Vanuit het provinciehuis kan je direct het park in kijken. Bloeyendael is niet echt klein, ook niet supergroot, maar er is water en veel natuur, er zijn wandelpaden en vanuit het midden is het moeilijk voor te stellen dat het park in de stad ligt. Het is daar echt stil en rustig.
Naar Bloeyendael dus.
Bij het water in het park tref ik zowaar libellen aan. Libellen wil ik al heel lang fotograferen, maar die vermaledijde dieren hebben arendsogen en zien je al van ver aankomen. Bovendien hebben ze een speedy vluchtpatroon. Dat vliegt alle kanten op met vreemde hoeken en bewegingen en het is mij nog nooit gelukt ook maar in de buurt te komen van libellen. Dus ja, als ik in september libellen zie, eind september nog wel, wil ik daar nog iets mee doen. Nog even en dan start de herfst, vliegt de regen en later misschien de sneeuw om de oren en dan is het moment voorbij.
Ik pak mijn camera en ga op jacht. Daar! Ik zie een libel die een takje heeft uitgekozen om op te zitten. Wel hoog in de lucht en ik moet goed richten, maar hij zit er. Ik knip en knip en knip. Ik stel met de hand scherp. Hebbes! Mijn lieve vriendin is bereid de tak voorzichtig naar beneden te buigen om het dier beter voor de camera krijgen. Dat lukt. De libel vliegt soms weg, maar blijkbaar is de tak erg lekker en hij komt steeds terug. Uiteindelijk, na enkele tientallen foto’s denk ik tevreden dat ik klaar ben.
Thuis laad ik de foto’s in ter beoordeling. Maar goh, alles van belang is te onscherp. Niet alleen gebruikte ik een te groot diafragma, en wat dat betekent kan je hier lezen, maar ook de gedeelten die wel scherp hadden moeten zijn, nee, ook die hadden níet wat ik verwachtte.
Euj! Hoe kan dat nou? Ik realiseerde mij een element van mijn camera dat ik een beetje veronachtzaamde. De knop voor dioptrie, het stelwieltje dat vlak naast de zoeker zit.
Ogen
Misschien is het beter om eerst de geschiedenis van mijn ogen uit te leggen. Heel, heel lang heb ik slechte ogen gehad. Vanaf mijn 7e jaar had ik een bril, en vanaf 1981 contactlenzen, want man, wat was ik die bril zat. Maar ja, contactlenzen zijn ook niet alles. Sinds 2000 kreeg ik steeds meer last van die krengen – van de drie verkrijgbare maten had ik de kleinste maat en zelfs die maat was iets te groot zodat de randen van lens steeds over de rand van de iris schoof. Dat doet erg pijn, alsof je zand in je ogen hebt. Daarom besloot ik te langen leste in 2010 mijn ogen te laten laseren. Laseren is niet geheel zonder risico, maar na 30 jaar bril en contactlenzen wilde ik echt van dat gedonder af. Op 13 augustus 2010 liet ik ze laseren en vanaf die dag weet ik wat de beste investering van deze eeuw was . Kostte veel geld, ruim € 2200 en niet vergoed, maar het is het waard. Net als libellen heb ik doorgaans ook valkenogen voor de verte.
Niet voor dichtbij, daarvoor heb ik een leesbril nodig. Ik was daar ook voor gewaarschuwd, want als je boven de 40 bent worden je ogen nu eenmaal minder flexibel en dús is een leesbril nodig. Komt bij dat je ogen gedurende de dag veranderen. Mijn oogscherpte wisselt met het uur, en ook met het seizoen. In de zomer is mijn oogscherpte beter dan in de winter – veel licht, kleiner pupil en dus grotere scherptediepte. ‘s Avonds als het donker wordt, wisselt het ook.
Scherpstelwieltje
Je voelt hem komen, denk ik. Terug naar Park Bloeyendael. Ik was dus die libel aan het knippen en stelde handmatig scherp. Maar ja, als je dioptrie niet juist is, dat betekent als je je zoeker niet scherpgesteld hebt voor de staat van jouw oog van dat moment, is de kans veel en veel groter dat de uiteindelijke foto’s helemaal niet scherp eruit komen! Het overgrote deel van de foto’s heb ik ook moeten weggooien. Slechts een klein deel heb ik nog liggen, waarvan de onderste foto ondanks de te kleine scherptediepte nog wel te bekijken is.
Technisch gesproken staat het beeld in de zoeker los van het beeld dat op de sensor valt. Maar je scherpstellen hangt wel af van wat je in de zoeker ziet. Je hebt niks aan handmatig scherpstellen als het beoordelingsbeeld in de zoeker niet scherp is. En daar is het dioptrie stelwieltje voor bedoeld. Gebruik hem als je handmatig scherp stelt. Want een scherp beeld in de zoeker betekent een scherp beeld op de sensor. En een te onscherp beeld in de zoeker kan je foto laten mislukken. Daar ben ik dus achter gekomen.
TIP TIP TIP!
U wilt vast meer weten over fotografie! Volg dan eens een workshop! 
