Dit is de oudste bekende Nederlandse foto. Hij is in Zutphen gemaakt op 25 november 1839, door de Zutphense apotheker Willem Hallegraeff. Net zoals de allereerste foto van Niépce uit 1825 is dit een foto van een prent. Hier van twee mensen, idyllisch bij een torentje. De prent zelf is van Aarnout Jacobus van Eyndhoven.
De afbeelding zat in een album armoricum van Van Eyndhoven, een vriendenboek met persoonlijke bijdragen van vrienden en kennissen om waardering uit te drukken. Je kan het vergelijken met een poesie-album. Willem Hallegraeff maakte een bijdrage door een prent van Van Eyndhoven te fotograferen en die af te drukken. De foto is gedateerd op 25 november 1839. Dat is dus drie maanden na introductie van de fotografie in Parijs (augustus 1839). Hallegraeff noemde het werk heel Nederlands een “licht-teekening”. Ik denk dat het woord fotografie in het Nederlands nog niet ingeburgerd was.
Talbotypie/Calotypie
Voor de afdruk kreeg een vel papier een zoutoplossing. Daarna bracht de fotograaf zilvernitraat aan, zodat er lichtgevoelig zilverchloride ontstond. Vervolgens werd het papier belicht, daarna gespoeld en gefixeerd. En huppetee, er was een nieuwe fotoafdruk. Dat proces moest wel magisch zijn. Blank papier met daarop de prent, daarna belichten zodat er een negatief beeld omhoog kwam. En dat negatief was weer de basis van een positieve afdruk.
Dat proces lijkt verdacht veel op de Talbotypie, een procedé ontwikkeld door de Brit William Henry Fox Talbot. Hij experimenteerde vanaf 1834 met zout- en zilvernitraatoplossingen. Met Talbotypie (ook wel Calotypie genoemd) maak je met een papieren negatief een papieren positieve afdruk. Dat geeft ruimte voor meerdere afdrukken, iets wat met de Daguerreotypie en heliografie niet mogelijk was. Papier als drager van een negatief beeld om daarmee positieve afdrukken te maken. Later kwam daar ‘gewone’ film voor, zodat de vezelstructuur van het papier niet meekwam met de afdruk.
Talbot kreeg pas in 1841 patent op zijn procedé. Hallegraeff had daarmee geluk in 1839. Misschien wist hij dat niet eens.
Uit curiositeit wordt Talbotypie nog steeds wel eens gebruikt.
In het Stedelijk Museum Zutphen is een reproductie van het origineel te zien en een positieve afdruk. Het echte origineel is te kwetsbaar bevonden voor expositie.
Bekijk hieronder eens de negatieve en de positieve afdruk. Hier is iemand aan het werk geweest. Bijna 182 jaar geleden.
Mooi hé?
Schuif de slider heen en weer om te kunnen vergelijken.
Wil je meer weten?
Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍
TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.
