Mag ik je voorstellen aan Robert Hinnieser Cornelius? Deze meneer maakte in 1839 misschien de allereerste selfie ooit, achter in zijn studio in Philadelphia (Pennsylvania). Op de achterkant schreef hij heel zelfbewust ““The first light picture ever taken.” Misschien had hij het over zichzelf, misschien over zijn eerste zelfportret op deze manier, of misschien zijn eerste foto ooit. Dat is niet zeker. Deze foto is mogelijk wel de eerste selfie ooit. In die pioniersdagen waren vele knutselaars bezig met fotografie. Fotografeerden van alles en ook zichzelf en veel foto’s uit die tijd liggen dicht bij elkaar en zijn niet of slecht gedocumenteerd en gedateerd. De Fransman Hippolyte Bayard was in elk geval wel eerder met een soort van zelfportretten die hij in maart 1839 maakte, maar die foto zijn echt vaag en beoordeel ik meer als proof of concept. Waar leg je de grens? In elk geval was dit voor Bayard reden om zich als uitvinder van de fotografie op te werpen… en die status liep hij mis wat hem veel wrok en theatraal misbaar opleverde.
Terug naar Robert Hinnieser Cornelius.
Even voor de duidelijkheid: formeel is dit natuurlijk geen selfie. Een selfie is een gefotografeerd zelfportret, doorgaans gemaakt met een smartphone of webcam, vaak met de bedoeling de foto te uploaden naar een sociaalnetwerksite. Daarvan is zeker geen sprake. De foto komt uit 1839. De foto is wel het eerste bewuste zelfportret ooit. De eerdere foto van Daguerre in Parijs (voorjaar 1838, zie deze blog) toonde in de verte een wandelaar op straat die zijn schoenen liet poetsen. Die wist hoogstwaarschijnlijk niet eens dat hij werd vastgelegd. Voor mij is de foto hier wel een selfie. Wel ja, joh. Laat ik die term maar gewoon aanhouden.
Daguerreotypie
Robert Cornelius (Philadelphia, 1 maart 1809 – 10 augustus 1893) was een chemicus en fotograaf. Als chemicus kwam hij in 1831 in dienst van zijn vader die metalen polijstte en verzilverde. Daar was Cornelius blijkbaar erg goed in, want hij werd door de uitvinder Joseph Saxton gevraagd om een zilveren plaat te polijsten voor een daguerreotype foto.
Daguerreotypie was toen net uitgevonden door Louis Daguerre in Parijs. Het was een techniek om tamelijk heldere afbeeldingen te maken op een verzilverde koperplaat. Zo’n plaat werd met jodiumdampen lichtgevoelig gemaakt, belicht en daarna met kwikdampen behandeld voor een positief beeld. Dat is bijzonder, want fotobeelden waren tot dan toe altijd negatief. Zilver wordt immers zwart bij belichting. Saxton wilde een verzilverde gepolijste plaat en Robert Cornelius moest die maken en leveren. Het wakkerde zijn interesse in fotografie aan. Hij was als chemicus ook bekend met metallurgie en probeerde het proces van daguerreotypie te verbeteren.
Selfie
Deze allereerste selfie is waarschijnlijk genomen in oktober 1839. Dat is slechts twee maanden nadat in augustus 1839 in Parijs de fotografie als nieuwe techniek werd gepresenteerd. Dat was niet even snel schieten, want de belichtingstijden waren lang. Cornelius kon op zijn gemak de lensdop van de camera halen, dan huppetee rennen naar de vooraf bepaalde positie, toen 10 á 15 minuten doodstil blijven staan, en dan weer snel naar de camera om de lensdop weer op de camera te plaatsen. Dat leverde dit beeld op: een 19e eeuwse 30-jarige meneer met warrig haar. Hij kon wel goed stilstaan. Het beeld is niet ideaal, maar nog wel behoorlijk scherp met deze techniek.
Ik vind zulke beelden indrukwekkend. Deze persoon is er al lang niet meer, maar je ziet zijn pose, zijn blik, zijn haardos. Vlak ervoor besloot hij een foto te maken, zette hij nog de camera op en stoof naar misschien het kruisje op de grond om precies daar te poseren. Daarna weer terug om de dop terug te plaatsen. Dit is een bevroren tijdsbeeld. Ja, ik weet dat heb je met tekeningen en schilderijen ook. Die hebben nog de interpretatie van de kunstenaar meegekregen. De kunstenaar kan in het teken- of schilderproces nog gewenste dingen accentueren, en ongewenste dingen wegmoffelen. Dit beeld is rauw en het was met de daguerreotypie niet mogelijk foto’s af te drukken, laat staan om na te bewerken. Dat kwam later pas.
Hier zie ik iemand as-is. Kan ik eigenlijk uren naar kijken.
Wil je meer weten?
Volg dan mijn online cursus basisfotografie. Je leert dan in twee uur om mooiere foto’s te maken, en je verdient de bewondering van jouw vrienden en kennissen. 👀 👍
TIP: download deze PDF in de zijbalk en zoek de kortingscode van 10% voor deze cursus.
